Subsidies: ‘allemaal weggegooid geld’, of toch niet?

BLOG – Recent kwam in het nieuws dat het ambitieuze innovatieproject ‘Geo Valley’ is uitgelopen op een mislukking. Dit project ging in 2007 van start met een subsidie van € 4,5 miljoen afkomstig van het Rijk, de provincie Flevoland en Brussel. Bedoeling was te komen tot een ‘business- en sciencepark voor bedrijven en kennisinstellingen’. Maar na de subsidieperiode is Geo Valley langzaam doodgebloed.

Wat ging er mis?
Allereerst is de 'geomatica' niet de booming business die bestuurders en onderzoekers hadden verwacht. De acquisitie van buitenlandse bedrijven is op niets uitgelopen. Nederlandse geobedrijven die elders in het land waren gevestigd, hadden er geen behoefte aan om naar Marknesse te komen, aldus Johan de Meijere, destijds betrokken als onderzoeker.
Ook directeur van Geoserve, Frank Wouters, beaamt dat. De business zit elders in het land. Aan innovatieprojecten als Geo Valley heeft hij nooit meegedaan. Weggegooid geld, aldus Wouters. Als de subsidie op is, vertrekken de bedrijven weer.

Geo Valley is zeker niet het enige geflopte ambitieuze innovatieproject dat is uitgelopen op een mislukking. Er zijn tal van projecten die ‘mislukken’ en/of niet datgene opleveren wat er van verwacht werd. Maar waar ligt dat dan toch aan?

Ambities en belangen
Hoge ambities bij de planvorming voor innovatieve projecten zijn op zich natuurlijk logisch. En dat de meest ambitieuze projecten uiteindelijk subsidie ontvangen mag ook geen verrassing zijn, aangezien ingediende voorstellen vaak in competitie worden beoordeeld.

Ambitie is echter iets anders dan een resultaat en het komt dikwijls voor dat de ambities groter zijn dan de resultaten. Maar dit geldt lang niet enkel en alleen voor subsidieprojecten.

Daarnaast spelen ook verschillende belangen een rol, zeker wanneer er samengewerkt moet worden. Goed samenwerken is soms best lastig, zeker wanneer de belangen van de betrokken partijen niet goed in kaart zijn gebracht als gevolg van onzekerheden of onduidelijkheden. Ook wil het nog wel eens voorkomen dat de samenwerkende partijen, in al hun enthousiasme, vooraf niet de benodigde afspraken maken, waardoor later problemen kunnen ontstaan.

Mislukking hoort ook bij innovatie!
Per definitie laat innovatie zich niet goed sturen. Het is een creatief proces en het is daarom vooraf lastig te voorspellen of de bewerkstelligde innovaties leiden tot commercieel succes. In tegenstelling tot wat subsidieverstrekkers hopen is het niet een kwestie van het plan goed uitvoeren om succesvol te innoveren. Wellicht is het dan ook helemaal niet zo erg dat een deel van dit type projecten mislukt. Innovatie is nou eenmaal risicovol. Dat geldt uiteraard voor de partijen die het lef tonen te werken aan ambitieuze innovatieve projecten, maar dit geldt zeker ook voor de subsidieverstrekkers. Die moeten inschatten of er eigenlijk wel behoefte is aan een, op dat moment nog niet bestaand(e), product of dienst en hier de uitslag van de competitie op afstemmen.

Wellicht moeten we meer toe naar de Amerikaanse mentaliteit, waar mislukkingen niet worden gezien als negatief, maar juist als een levensles die nodig is om succesvol te kunnen worden.

Flexibiliteit
Verder werkt regelgeving ook niet altijd mee. Als je kijkt naar projecten met en zonder subsidie, dan hebben ongesubsidieerde projecten het voordeel dat ze vaak snel van koers kunnen wijzigen als er zich nieuwe kansen voor doen. Is het project gesubsidieerd, dan moet men zich houden aan het ingediende plan. Logisch natuurlijk, omdat je nou eenmaal een plan hebt ingediend dat gerangschikt is ten opzichte van anderen. Toch is het aan te bevelen dat hier in de toekomst flexibeler mee omgegaan wordt. De wereld is nu eenmaal veel dynamischer geworden en nagenoeg niemand kan heden ten dage nog een ambitieus plan bedenken dat twee jaar lang ongewijzigd kan blijven. En tuurlijk, de autoriteiten claimen dat wijzigen is toegestaan, maar in de praktijk blijkt dit vaak een moeizaam en traag proces, waardoor die ene kans al weer voorbij is.

‘Allemaal weggegooid geld’?
Dit alles lijkt koren op de molen voor iedereen die kritisch is over subsidies. ‘Allemaal weggegooid geld!’ is een uitspraak die je vaak tegenkomt in reacties op internet. Maar neem nu eens het thema zonne-energie. Het overgrote deel van de pionierende bedrijven in zonnepanelen hebben het niet gered. De techniek was te duur en de bedrijven zelf teveel gericht op de techniek en niet op de commercie. Maar hadden we ze destijds niet gesteund, dan was er nu geen markt voor. De bijdrage per opgewekte kilowatt is door de jaren heen fors gedaald als gevolg van nieuwe innovaties en de markt kan over enkele jaren waarschijnlijk zonder subsidie overleven. Dus soms ijlen de effecten van subsidie na en kun je niet zeggen dat het weggegooid geld is als het effect niet binnen twee jaar meetbaar is.

Wellicht dat in de zaak van Geo Valley ook een kans bestaat op een dergelijk effect. Sinds vorig jaar is het bedrijventerrein in handen van Martin Daniëls. Hij heeft geen ervaring met vastgoed of innovatiesubsidies. Toch is hij vastbesloten om het oude Geo Valley onder de naam Dyntes Tech Park nieuw leven in te blazen. Daniëls ziet volop mogelijkheden.

Erwin Altena, Senior Consultant Vindsubsidies