CPB: Innovatiebox en WBSO sluiten niet aan op de wereld van vandaag

Het Nederlandse innovatiebeleid bevoordeelt grote, bestaande bedrijven. Nieuwkomers staan daarentegen op achterstand, zo concludeert het Centraal Planbureau (CPB) in de studie 'Digitalisering R&D'. Vindsubsidies is het lang niet op alle punten eens met de conclusies van de studie.

De studie
CPB-onderzoeker Bastiaan Overvest kraakt in de studie de twee belangrijkste innovatiesubsidies: de Innovatiebox en de WBSO. Beide regelingen sluiten volgens hem niet goed meer aan bij de gedigitaliseerde wereld van vandaag de dag.

"Jonge techbedrijven vernieuwen vaak intuïtief. Ze experimenten veel en sturen dan bij en werken samen met andere partijen. Dat staat haaks op de vaak planmatige aanpak van bestaande bedrijven, die bovendien werken met gestructureerde budgetten", aldus Overvest in een toelichting tegenover Het Financieele Dagblad (FD).

Innovatiebox
Het CPB is met name kritisch over de Innovatiebox, die de positie van uitdagers zou verslechteren. Het Planbureau noemt de Innovatiebox dan ook 'een subsidie voor winstgevende bedrijven met innovaties uit het verleden'. Afschaffing van de fiscale maatregel zou bestaande en nieuwe bedrijven gelijkere kansen geven, aldus het CPB. Volgens Overvest zou de overheid er bovendien beter aan doen om het gebruik van open data en open samenwerking te stimuleren.

De Innovatiebox verlaagt de winst- of vennootschapsbelasting (vpb) voor zover de winst uit innovaties komt. Vooral grote bedrijven zoals ASML en Booking.com profiteren van de maatregel. De subsidie kost de schatkist bovendien steeds meer: de kosten zijn opgelopen van € 883 miljoen in 2013 tot zo'n € 1,7 miljard in 2018.

WBSO
Elk bedrijf kan een aanvraag indienen voor de WBSO. Bij goedkeuring neemt de overheid dan een deel van de kosten van R&D-projecten voor haar rekening. Volgens het CPB bevoordeelt de WBSO in de praktijk echter alleen bedrijven die onderzoek en ontwikkeling van tevoren kunnen plannen en in hun aanvraag kunnen schetsen waar dat toe moet leiden.

"De overheid bevordert daardoor innovatie die heel gesloten plaatsvindt, terwijl de wereld juist beweegt naar open innovatie. Het beleid is daardoor minder effectief", zo stelt Overvest. De overheid zou volgens hem daarom beter kunnen gaan experimenteren met flexibeler WBSO-aanvragen. Daarbij zou ook uitbesteed onderzoek subsidiabel moeten worden gemaakt, omdat juist kleine bedrijven veel onderzoek uitbesteden.

'Kritiek te kort door de bocht'
Vindsubsidies vindt de kritiek op de Innovatiebox en de WBSO te kort door de bocht: "Het is wel wat eenzijdig om er de nadruk op te leggen dat de kleine bedrijven benadeeld worden. Grote bedrijven hebben namelijk minstens een net zo belangrijke bijdrage aan innovatie, bijvoorbeeld bij ontwikkelingen waar startups de mensen, de apparatuur en het kapitaal niet voor hebben. Bovendien kunnen kleine bedrijven ruim gebruik maken van de WBSO. Startups krijgen zelfs extra voordeel", zo stelt Vindsubsidies-consultant Job Heitkamp.